همه ما نام بیماری تب مالت را شنیده ‌ایم اما بیشترمان با علایم و نشانه‌ های آن آشنایی نداریم و تمام اطلاعات ما در این عبارت خلاصه می ‌شود که در اثر خوردن شیر یا پنیر آلوده ممکن است تب مالت بگیریم. اما تب مالت، علایم متنوعی دارد که بسیاری از آن ها برای ما ناشناخته‌ اند. دکتر ناطقیان، علایم این بیماری را به 2 دسته تقسیم می ‌کند: "این بیماری به 2 شکل حاد و مزمن خود را نشان می ‌دهد. نوع حاد، با تب متناوب و تعریق همراه است. بیمار احساس ضعف و بی ‌حالی دارد و درد‌های پراکنده ‌ای در بدنش احساس می ‌کند. اما در نوع مزمن، بیمار تب آنچنانی ندارد و به جایش، دردهای استخوانی پراکنده دارد که بیشتر در ناحیه لگن، به صورت یک ‌طرفه، است. ورم مفاصل هم رخ می ‌دهد. گاهی بیمار دچار مشکلات روحی می ‌شود و احساس افسردگی و بی ‌حوصلگی دارد. معمولا احساس می ‌کند که صبح‌ ها خلق و خوی بهتری دارد ولی بعد از ظهرها احساس افسردگی می ‌کند..."

گفتگوی هفته نامه سلامت را با دکتر علیرضا ناطقیان، فوق تخصص بیماری‌های عفونی اطفال و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران، درباره همین بیماری بخوانید.

آقای دکتر! کسانی که این علایم را دارند، باید چه کار کنند؟

کسانی که تب ‌های متناوب، درد، ضعف و بی ‌حالی دارند، حتما باید از نظر ابتلا به تب مالت بررسی شوند. اگر کسی دچار تب شده و در مسافرت اخیر از مواد غذایی ناسالم یا مشکوک استفاده کرده، باید از پزشک تقاضا کند تا او را از نظر ابتلا به تب مالت بررسی کند.

آزمایش تشخیص بیماری تب مالت، تست رایت نام دارد که بسیار ساده و ارزان قیمت است و در تمام نقاط کشور انجام می‌ شود. گاهی دوره نهفتگی این بیماری طولانی می ‌شود و بیمار به یاد نمی ‌آورد که غذای آلوده خورده است یا نه. به دلیل شیوع زیاد این بیماری در کشور، معمولا اگر بیمار بیشتر از یک هفته تب داشته باشد، پزشکان، آزمایش تشخیص تب مالت را برای او انجام می‌ دهند. انجام این تست در مناطقی که بیماری شیوع بیشتری دارد رایج ‌تر است؛ مثلا در آذربایجان شرقی و غربی، شهرکرد، یاسوج و همدان.

به غذاهای ناسالم اشاره کردید، منظورتان چه غذاهایی بود؟

ببینید؛ این بیماری از راه‌ های مختلف منتقل می ‌شود اما راه اصلی‌ اش،‌ استفاده از محصولات لبنی است که از دام آلوده تهیه شده ‌اند. اگر شیر به اندازه کافی جوشانده شود، حتی اگر دام بیمار باشد، باز هم از انتقال بیماری جلوگیری می ‌شود. متاسفانه هنوز این تصور در کشور ما وجود دارد که جوشاندن شیر باعث می ‌شود، مواد مغذی شیر از بین بروند. این تفکر، اشتباه است و زمینه‌ ساز گسترش بیماری. اگر شیر به اندازه کافی جوشانده نشده باشد، تمام محصولاتی که از شیر و ماست تهیه می ‌شوند (دوغ، قره ‌قروت، کره، پنیر و کشک، خامه و بستنی) بیماری ‌زا هستند. اگر نظارت بر تولید ماست نباشد، برای کمتر شدن هزینه جوشاندن یا دود نخوردن شیر، وقتی شیر نیمه‌ گرم می ‌شود، دیگر شیر را بیشتر حرارت نمی دهند و در همین دما مایه ‌ماست را به آن اضافه می ‌کنند. به این صورت، ماست هم آلوده می ‌شود و تمام محصولاتی که از ماست تهیه می ‌شوند، آلوده خواهند شد. اگر پنیر به مدت 2 ماه در آب نمک بماند، احتمال انتقال بیماری خیلی کم می ‌شود. ولی در پنیر تازه و نرم، احتمال وجود میکروب هست؛ چرا که برای تولید پنیر ممکن است شیر را اصلا نجوشانده باشند. استفاده از قلم گاو و گوساله هم اگر به خوبی پخته نشوند، می‌ تواند عامل انتقال بیماری باشد.

آیا این بیماری به شکل ‌های دیگری هم منتقل می‌ شود؟

بله این بیماری با روش‌ های مختلفی منتقل می‌ شود. شکل سنتی زندگی موجب تماس خیلی نزدیک با گاو و گوسفند است. در بسیاری از روستاها بچه ‌ها از بره و گوساله تازه به دنیا آمده به عنوان اسباب‌ بازی استفاده می‌ کنند؛ در حالی که غشای پرده جفت و محصولات زایمانی حیوان به شدت آلوده‌ کننده ‌اند. حتی کسانی که در زمان زایمان حیوان حضور داشته باشند، ممکن است از طریق تنفس به بیماری تب مالت مبتلا شوند؛ چه برسد به کسانی که با دست برهنه به زایمان حیوان کمک می ‌کنند! ممکن است حیوان بیمار، هیچ علامتی نداشته باشد یا این که فقط چند مورد سقط داشته باشد. بنابراین کسانی که با دام در تماس هستند به راحتی بیمار می ‌شوند. کارگران دامداری‌ ها و کشتارگاه‌ ها هم در خطر آلوده شدن هستند. سرایت بیماری از انسان به انسان بسیار نادر است. موارد نادری از انتقال بیماری از طریق جنسی، شیر مادر و پیوند مغز استخوان گزارش شده است.

روش درمان این بیماری چیست؟

بیماری تب مالت قابل درمان است و اگر بیمار در مصرف داروها همکاری مناسب داشته باشد به طور کامل درمان خواهد شد. حتی اگر بیماری مزمن هم شده باشد، باز بعد از تشخیص به خوبی درمان می ‌شود. به طور معمول، درمان با 2 دارو به مدت 2 تا 3 ماه انجام می ‌شود. به ندرت، در موارد مزمن یا عفونت مغز استخوان ممکن است بیمار تا 6 ماه دارو مصرف کند.

اگر بیماری تشخیص داده نشود چه عوارضی دارد؟ آیا بیماری تب مالت کشنده است؟

نه، احتمال مرگ بسیار کم است. اما اگر تشخیص داده نشود، عوارض ناتوان ‌کننده ‌ای دارد. یکی از عوارض بیماری، درد شدید مفاصل است. ممکن است یک جوان کارگر که روزی ‌رسان خانواده است، در اثر ابتلا به این بیماری از شدت درد مفاصل، از کار افتاده شود. البته حتی در این موارد هم اگر بیماری تشخیص داده شود به خوبی درمان می‌ شود.

با این حساب، استفاده از شیر محلی خطرناک است؟

نه، اصلا این ‌طور نیست! استفاده از لبنیات بسیار ضروری است و نباید مردم را از مصرف لبنیات ترساند. فقط باید قبل از استفاده، از محصولات لبنی و گوشت محلی از سالم بودن آن مطمئن شویم؛ مخصوصا شیر محلی را قبل از مصرف بجوشانیم.